Baba Marta

 

De maanden januari, februari en maart hebben in Bulgarije bijnamen. De maand maart heeft de bijnaam Baba Marta, zij is de grootmoeder in veel volksverhalen. Baba Marta heeft twee broers dit zijn Goliam Sechko en Malak Sechko.

 

Golyam Sechko staat symbool voor de maand januari en Malak Sechko voor de maand februari. Golyam Sechko is de Grote broer omdat januari een lange maand is, Malak Sechko is de Kleine broer omdat februari een korte maand is. Het woord Sechko wordt wel gebruikt voor het omzagen van bomen, al het werk op het land ligt stil vanwege de kou maar er worden wel bomen gezaagd om de kou in huis te verdrijven. De kleine broer is in de volksverhalen gemener dan de grote broer, dit omdat februari in Bulgarije een venijnige koude maand kan zijn, nog kouder dan januari.

 

De namen van de broers komen overeen met de namen voor een soort boktor, de Grote Boktor is de Golyam Sechko, in het Nederlands de Heldenbok (Cerambyx cerdo), het is een van de grootste kevers in Europa. De larve van de Heldenbok knagen gangen in sommige bomen, waarbij de boom veel schade kan oplopen en zelfs kan omvallen vooral in een stevige winterstorm. Malak Sechko is een kleinere boktor (Morimus funereus) en leeft vooral in beukenbossen.

 

Baba Marta Dag

 

Baba Marta is op 1 maart een feestdag in Bulgarije, het is de Grootmoeder Maart Dag en staat symbool voor de overgang van de winter naar de lente. Op deze dag wordt in heel Bulgarije de Martenitsa gedragen, het is de bedoeling dat deze wordt gegeven aan familie of vrienden.

Dit zijn rood met witte polsbandjes of poppetjes van wit en rood garen. Deze worden gedragen tot het begin van de lente als de eerste boom gaat bloeien of als men de eerste ooievaar van het jaar ziet en de Martenitsas worden dan wel in de bloeiende bomen opgehangen.

 

Het is vrij bijzonder dat een van oorsprong heidens ritueel een traditie is gebleven in het christelijke Europa, het is een van de oudste voortgezette rituelen in Europa. De dag wordt voornamelijk gevierd in Bulgarije maar ook in sommige delen van Noord-Griekenland wordt de Martenitsa wel in bomen opgehangen.

 

De Baba Marta Dag wordt ook wel gekoppeld aan christelijke tradities door de dag op 9 maart te vieren. Dit is de dag van de Heilige Veertig of de Veertig martelaren van Sebaste. In onder andere het Bulgaarse Veliko Tarnovo staat een Heilige veertig Martelarenkerk.

De herdenkingsdag van de veertig martelaren is op 9 maart en valt gelijktijdig in de periode van veertig dagen vasten voor Pasen. Het is de gewoonte op deze dag om koekjes of taartjes te bakken in de vorm van een Veldleeuwerik, deze Veldleeuwerik wordt met zijn uitbundige gezang ook wel gezien als aankondiging van de lente.

 

Baba Marta heeft ook nog een jongere broer, dit is april, in een volksverhaal werd Baba Marta een keer boos omdat ze oud werd genoemd, ze leende toen een paar dagen van haar broer in april zodat het hevig sneeuwde in april. Als het nu nog sneeuwt in april dan zegt men eenvoudig: Baba Marta is boos. De maand maart is in Bulgarije wisselvallig omdat Baba Marta in de folklore zelf beslist of het een lentedag of een winterse dag wordt afhankelijk van haar humeur.